76/ Stanisław Poniatowski (1884-1945), antropolog i etnolog, studiował na politechnice w Warszawie i uniwersytecie w Zurichu, w 1914 był uczestnikiem wyprawy naukowej na tereny wschodniej Syberii zajmującej się badaniami nad kulturą Oroczonów i Goldów, organizował bibliotekę Uniwersytetu Warszawskiego (1919), brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, był profesorem etnologii i etnografii na Wolnej Wszechnicy Polskiej, w 1924 przeniósł się na Uniwersytet Warszawski (od 1934 prof. nadzwyczajny), w czasie okupacji brał udział w akcji tajnego nauczania i pomocy Żydom, aresztowany w 1942 więziony w Majdanku, Gross-Rossen i Litomierzycach, gdzie zmarł, w badaniach etnologicznych i etnograficznych zwolennik metody kulturowo-historycznej, autor m.in.: „O pochodzeniu ludów aryjskich” (1932); „Etnografia Polski” (1932).

77/ Ludwik Kolankowski “Bork”, “Jan Pniowski” (1882-1956), historyk Polski XV i XVI w., polityk, studiował historię na Uniwersytecie we Lwowie i Berlinie, od 1913 związany z UJ, w latach 1918-24 w Ministerstwie Spraw Zagranicznych: kierownik Wydziału Wschodniego, dyrektor Departamentu Litewsko-Białoruskiego, w 1919 komisarz generalny Ziem Wschodnich i pełnomocnik Naczelnika Państwa ds. Uniwersytetu Wileńskiego, od 1929 dyrektor Biblioteki Ordynacji Zamoyskich w Warszawie, profesor na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie i Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, członek PAU .(1934), senator i przewodniczący OZN na województwie płd.-wsch. (1938-39), w czasie II wojny światowej w Warszawie, w latach 1945- 46 na Uniwersytecie Łódzkim, p6źniej związany z UMK w Toruniu (l. 46-48 rektor), większość swych prac poświęcił dziejom Europy Środkowo-Wschodniej w XV-XVI w, autor m.in.: „Zygmunt August wielki książę Litwy do roku 1548” (1913); „Unia Horodelska” (1913); „Hołd pruski” (1925); „Dzieje Wielkiego Księstwa Litewskiego za Jagiellonów” (1930); „Polska Jagiellonów. Dzieje polityczne” (1936).

78/ Oskar Halecki (1891-1973), historyk, studiował historię na UJ i w Wiedniu, jako docent wykładał na UJ (1915-1918), p6źniej związany z Uniwersytetem Warszawskim (1918-39, prof. od 1919), ekspert delegacji polskiej na konferencje pokojową w Paryżu (1918-1919); działał w Lidze Narodów; sekretarz Komisji Współpracy Intelektualnej (1922-24), członek PAU (1929) i licznych polskich i zagranicznych towarzystw naukowych, działacz katolicki, podczas II wojny światowej przedostał się do Szwajcarii, krótki okres czasu spędził we Francji, później w Stanach Zjednoczonych, gdzie uczestniczył w pracach organizacyjnych Polskiego Instytutu Naukowego w Nowym Jorku, po wojnie pozostał na emigracji, wykładał na licznych uniwersytetach amerykańskich; Fordham University, Columbia University, Los Angeles, po przejściu na emeryturę wykładał na Uniwersytecie Ignacego Loyoli w Rzymie, zajmował się okresem jagiellońskim, dziejami politycznymi, ustrojowymi i stosunkami polsko-litewskimi, apologeta polskiej misji cywilizacyjnej na Wschodzie, autor m.in.: Dzieje Unii Jagiellońskiej (t. I-II, 1919-20); „Un Empereur de Byzance et Rome” (1930); „Historia Polski” (1933); „The Limits and Divisions of European History” (1950); „From Florence to Brest” (1439-1596)” (1958); „Jadwiga of Anjou and the Rise of East Central Europe” (1991).

79/ Stanisław Franciszek Zajączkowski (1890-1977), archiwista i historyk średniowiecza, studiował prawo i historię na Uniwersytecie Jana Kazimierza, profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie (nadzwyczajny 1932, zwyczajny 1937), pracował w Archiwum Państwowym w Wilnie (1940-45), po wojnie związany z Uniwersytetem Ł6dzkim, większość swych prac poświęcił historii Litwy i dziejom stosunków polsko-krzyżackich, autor m.in.: „Studia nad dziejami Żmudzi wieku XIII” (1925); „Polska a Zakon Krzyżacki w ostatnich latach Władysława Łokietka” (1929); „Dzieje Litwy pogańskiej do 1386 r.” (1930).

80/ Józef Ujejski (1883-1937), historyk literatury, edytor, bratanek poety Kornela Ujejskiego, studiował na UJ (doktorat 1907), studia uzupełniające w Paryżu, od 1919 profesor Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1922-23 rektor UW, członek korespondent PAU (1930), w latach 1936-37 piastował stanowisko podsekretarza stanu w min. wyznań religijnych i oświecenia publicznego, zajmował się analizą literatury okresu romantyzmu, zwłaszcza prądami mesjanistycznymi, podejmował także tematy odnoszące się do epoki Odrodzenia, pozytywizmu i Młodej Polski, autor m.in.: „Nacjonalizm jako zagadnienie etyczne” (1917); „Król Nowego Izraela” (1924); „Dzieje pol skiego mesjanizmu do powstania listopadowego włącznie” (1931).

81/ Stanisław Szober (1879-1938), językoznawca, pedagog, od 1919 r. profesor Uniwersytetu Warszawskiego, od 1938 członek Polskiej Akademii Umiejętności, zajmował się kulturą języka polskiego, gramatyką i metodyką nauczania, autor m.in.: „O podstawach psychicznych zjawisk językowych” (1907); „Życie wyrazów” (t. I-II, 1929-1930).

82/ Andrzej Strug, właśc. Tadeusz Gałecki (1871-1937), pisarz, publicysta, działacz socjalistyczny, w PPS od 1895 roku, uczestnik rewolucji 1905 roku; od 1908 w PPS-Frakcja Rewolucyjna, w czasie I wojny światowej w Legionach i POW, w listopadzie 1918 wiceminister propagandy w rządzie lubelskim, współzałożyciel i dwukrotny prezes (1924, 1935) Związku Zawodowego Literatów Polskich, jeden z czołowych działaczy masonerii polskiej, po 1926 w opozycji do sanacji, aktywnie uczestniczył w działalności Centrolewu, w 1933 roku demonstracyjnie odmówił przyjęcia członkostwa Polskiej Akademii Literatury, w latach 1931-1937 członek Rady Naczelnej PPS, od 1935 prezes Zarządu Głównego Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela, autor licznych powieści poświęconych tematyce walki o niepodległość: „Dzieje jednego pocisku” (1910), „Mogiła nieznanego żołnierza” (1922), „Pokolenie Marka Świdy’ (1925), „Żółty Krzyż” (1932-33).

83/ Marian Malinowski “Wojtek” (1876-1948), polityk, działacz socjalistyczny, od 1896 członek PPS, za udział w rewolucji na zesłaniu (1905-1907), podczas I wojny światowej w Legionach Polskich i POW, minister robót publicznych w Tymczasowym Rządzie Ludowym Republiki Polskiej (6-11 listopad 1918); minister bez teki w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego (listopad 1918-styczeń 1919), w latach 1919-1928 należał do ścisłego kierownictwa PPS, zwolennik J. Piłsudskiego, jeden z inicjatorów rozłamu, po 1928 wstąpił do PPS-dawnej Frakcji Rewolucyjnej, zdecydowany przeciwnik komunizmu, od 1931 związał się z BBWR, od 1937 z OZN, wiceprezes Wy- działu Wykonawczego Zjednoczenia Polskich Związków Zawodowych, poseł na Sejm (1919- 35), senator (1935-39).

84/ Alfred Szczęsny Wielopolski hr. (1905-?), dr ekonomii i nauk politycznych, ukończył Wydział Prawa Uniwersytetu Warszawskiego (1927) oraz wydział ekonomii i nauk politycznych uniwersytetu we Fryburgu, prezes Klubu 11 listopada, autor m.in.: „Emigracja polska w Ameryce Południowej. Zagadnienia emigracji w Polsce”.

85/ Józef Łobodowski (1909-1988), poeta, zbliżony początkowo do lewicy społecznej, później do ugrupowania wileńskich “Żagarów” oraz emigracji ukraińskiej, w 1937 otrzymał Nagrodę Młodych Polskiej Akademii Literatury za tomy Demony nocy i Rozmowa z ojczyzną, od 1941 na emigracji w Hiszpanii, do 1957 współpracował z antykomunistyczną rozgłośnią w Madrycie, w kraju po raz pierwszy opublikowano jego utwory dopiero po 1989, autor m.in.: „Z dymem pożarów”; „Uczta zadżumionych”; „Pieśń o Ukrainie”; „Kasydy i gazele”; „Komysze”; „W stanicy”.

86/ Marian Zdziechowski (1861-1938), slawista, historyk literatury i filozof kultury, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego od 1899; Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie 1919-32, rektor 1925-27; członek Akademii Umiejętności od 1902 (od 1919 PAU); prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Wilnie od 1933, zajmował się badaniami nad literaturą rosyjską i literaturami słowiańskimi na tle literatury zachodnioeuropejskiej epoki romantyzmu, nawiązywał do romantycznego mesjanizmu polskiego i współczesnej filozofii katolickiej, krytyczny wobec kierunku przemian cywilizacyjnych XX wieku, głosił poglądy katastroficzne, autor m.in.: „Mesjaniści i słowianofile. Szkice z psychologii narodów słowiańskich” (1888); „Byron i jego wiek” (t. I-II, 1894-97); „Europa, Rosja, Azja” (1923); „Widmo przyszłości” (1936); „W obliczu końca” (1938).

87/ Władysław Woydyno (1873-?), artysta malarz, w 1899 r. rozpoczął studia w Warszawskiej Szkole Rysunku pod kierunkiem W. Gersona, studiował następnie w Academie Colarossi (Paryż), Regio Istituto di Belle Arti (Rzym) i historię sztuki na uniwersytecie rzymskim, od 1914 członek Straży Obywatelskiej, od 1918 w Legii Akademickiej, w 1919 ukończył kurs dyplomatyczno-konsularny zorganizowany przez MSZ przy warszawskiej Szkole Nauk Politycznych, w 1921 ukończył wydział polityczny tej Szkoły, od czerwca 1919 radca Ministerstwa Sztuki i Kultury, wizytator szkół artystycznych z ramienia Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, organizator Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, współorganizator i wiceprezes Instytutu Wschodniego; prezes Towarzystwa Przyjaciół Historii Warszawy.

88/ Aleksander Prystor (1874-1941), płk, polityk, przyjaciel i jeden z najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego; członek OB PPS i PPS-Frakcji Rewolucyjnej, działacz ZWC i Związku Strzeleckiego, w latach 1912-1917 więziony przez władze rosyjskie, od 1917 w POW, od listopada 1918 do czerwca 1920 podsekretarz stanu w Min. Pracy i Opieki Społ., w kwietniu 1919 uczestnik wyprawy wileńskiej, ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej, organizator Tymczasowej Komisji Rządzącej Litwy Środkowej, od 1922 na różnych stanowiskach w wojsku m.in. szef oddziału personalnego Biura Ścisłej Rady Wojennej, kierownik samodzielnego referatu personalnego w GISZ, I oficer do zleceń i szef gabinetu generalnego inspektora Sił Zbrojnych, w obozie sanacyjnym był zaliczany do tzw. “grupy pułkowników”, minister pracy i opieki społecznej w rządzie Kazimierza Świtalskiego (kwiecień 1929-sierpień 1930); minister przemysłu i handlu (sierpień 1930-maj 1931); premier (maj 1931-maj 1933), w latach 1930-35 poseł na Sejm. (BBWR); od 1935 do 1939 senator z ramienia OZN (1935-38 marszałek Senatu), w trakcie II wojny światowej przebywał od 18 września 1939 na Litwie, po wkroczeniu Sowietów aresztowany, zmarł w więzieniu.

89/ Janusz Jędrzejewicz (i 885-1951), polityk, pedagog, od 1904 w PPS, w czasie I wojny światowej w Legionach Polskich i POW, członek Konwentu Organizacji A, w latach 1918-1923 w Wojsku Polskim, adiutant J. Piłsudskiego, od 1919 w Oddziale II Frontu Litewsko-Białoruskiego, następnie w Oddziale III Sztabu Generalnego, jeden z założycieli pisma “Droga” (1922), w 1926 założył miesięcznik “Wiedza i Życie”, którego był wieloletnim redaktorem, w latach 1930-35 wice- prezes BBWR, poseł na Sejm (1928-1935), od sierpnia 1931 do lutego 1934 minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego, przeprowadził ,jędrzejowiczowską reformę szkolną”, od maja 1933 do maja 1934 premier, jeden z autorów tekstu konstytucji kwietniowej, w 1933 wysunął inicjatywę powołania Polskiej Akademii Literatury, zdecydowany przeciwnik OZN, w późnych latach 30-tych utracił wpływy polityczne, od września 1939 na emigracji, autor m.in.: „W krainie wielkiej przygody” (1939); „W służbie idei” (1972).

90/ Bronisław Pieracki (1895-1934), płk, polityk, członek Strzelca, podczas I wojny światowej w Legionach Polskich i POW, od listopada 1918 w Wojsku Polskim, uczestnik obrony Lwowa, później w Ministerstwie Spraw Wojskowych, 1924-28 oficer sztabu Inspektoratu Armii nr IV, był jednym z najbardziej aktywnych spiskowców przygotowujących zamach majowy, od kwietnia 1928 przesunięty w stan nieczynny, jeden z czołowych polityków BBWR, związany z tzw. “grupą pułkowników”, w 1928 wybrany posłem na Sejm, zrzekł się mandatu i był do kwietnia 1929 II zastępcą szefa Sztabu Generalnego, od grudnia 1930 do czerwca 1931 min. bez teki w randze wicepremiera w rządzie Walerego Sławka, od czerwca 1931 aż do śmierci minister spraw wewnętrznych, zamordowany przez nacjonalistów ukraińskich.

91/ Adam Koc (1891-1969), płk, polityk, od 1909 w ZWC, następnie w Związku Strzeleckim, w latach 1914-15 organizował POW w Warszawie; 1915-1917 oficer I Brygady Legionów Polskich; 1917- 1918 komendant naczelny POW obszaru okupacji niemieckiej, w listopadzie 1918 kierował rozbrajaniem oddziałów niemieckich w Warszawie, w latach 1918-28 służył w Wojsku Polskim, początkowo jako referent do spraw mobilizacji POW, później szef sekcji w Oddziale II Sztabu Generalnego, w czasie wojny polsko-bolszewickiej był dowódcą dywizji ochotniczej, następnie w Sztabie Generalnym i Ministerstwie Spraw Wojskowych, w latach 1926-28 szef sztabu DOK Lwów, w latach 1928-38 poseł na Sejm, 1938-39 senator, wiceprezes Klubu Parlamentarnego BBWR, redaktor naczelny “Głosu Prawdy”, założyciel i redaktor naczelny “Gazety Polskiej” (1929-31), od 1936 prezes Rady Banku Polskiego, organizator i szef OZN, po kampanii wrześniowej we Francji, gdzie był ministrem skarbu w rządzie gen Władysława Sikorskiego, w 1940 przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie osiadł.

92/ Stefan Starzyński (1893-1944), polityk, ekonomista, Prezydent Warszawy, w czasie I wojny światowej w Legionach Polskich i POW, w latach 1921-24 sekretarz generalny delegacji polskich przy komisjach mieszanych: Reewakuacyjnej i Specjalnej w Moskwie, od października 1926 do września 1929 dyrektor Departamentu Ogólnego Ministerstwa Skarbu, dwukrotnie, w latach 1929-30 i 1931-32 wiceminister skarbu; 1932-34 wiceprezes Banku Gospodarstwa Krajowego, poseł na Sejm z ramienia BBWR (1930-35), od 1938 do 1939 senator (OZN), od września 1934 do października 1939 prezydent Warszawy, komisarz cywilny przy dowództwie obrony Warszawy, brał aktywny udział w organizowaniu oporu miasta, zamordowany przez hitlerowców w nieznanych okolicznościach, politycznie związany z lewicą obozu sanacyjnego, w poglądach gospodarczych zdecydowany zwolennik etatyzmu i interwencjonizmu państwowego, autor m.in.: „Rok 1926 w życiu gospodarczym Polski” (1927); „Rola państwa w życiu gospodarczym” (1929).

93/ Marian Kościałkowski-Zyndram (1892-1946), ppłk, polityk, członek Związku Walki Czynnej, w czasie I wojny światowej w Legionach Polskich i POW, w latach 1918-22 w Wojsku Polskim: w wyprawie wileńskiej gen. L. Żeligowskiego dowódca “grupy Bieniakonie”, później w Sztabie Wojskowym Litwy Środkowej, poseł na Sejm w latach 1922-39, od października 1926 prezes Partii Pracy jednocześnie od 1928 r. pełnił funkcje wiceprezesa BBWR; od października do grudnia 1928 prezes Zjednoczenia Pracy Wsi i Miast, wojewoda białostocki od lipca 1930 do marca 1934, od marca do czerwca 1934 komisaryczny prezydent Warszawy; od czerwca 1934 do października 1935 minister spraw wewnętrznych, premier od października 1935 do maja 1936; od maja 1936 do września 1939 minister opieki społecznej, zaliczany był do grupy liberalnej w obozie sanacyjnym, po śmierci J. Piłsudskiego związany z “grupą zamkową”, po kampanii wrześniowej na emigracji.

94/ Adam Skwarczyński (1884-1934), publicysta, czołowy ideolog obozu sanacyjnego, od 1904 w PPS, od 1908 w ZWC, w czasie I wojny światowej w Legionach Polskich i POW, w 1917 członek Konwentu Organizacji A, podczas wojny polsko-bolszewickiej kierował akcją kulturalno-oświatową i propagandą w wojsku, w 1922 założył organ teoretyczny obozu sanacji “Drogę”, sekretarz Instytutu Badania Najnowszej Historii Polski, od 1924, od 1925 piastował funkcję kierownika biura prasowego w Kancelarii Cywilnej Prezydenta, autor m.in.: „Józef Piłsudski. Sylwetka wodza Legionów” (1917); „Myśli o nowej Polsce” (1931).

95/ Powinno być 1930.

96/ Marian Józef Smoleński “Łukasz” (1894-1978), płk dypl., członek Związku Strzeleckiego, podczas I wojny światowej w Legionach Polskich, po kryzysie przysięgowym internowany w Beniaminowie, w Wojsku Polskim w 7 puł. (od listopada 1918); następnie studiował w Wyższej Szkole Wojennej (1922-24); szef wydziału w I Oddziale Sztabu Generalnego (październik-grudzień 1924); szef sztabu 4 OK (styczeń 1925 kwiecień 1928); szef wydziału 111 Oddziału Sztabu Głównego (maj 1928-maj 1930); dowódca 2 puł. (maj 1930-1ipiec 1935); komendant Centrum Wyszkolenia Kawalerii w Grudziądzu (lipiec 1935-grudzień 1938), od lutego do września 1939 szef Oddziału II Sztabu Głównego, po kampanii wrześniowej przedostaje się do Francji, gdzie pełni funkcję: II zastępcy Ministra Spraw Wojskowych (maj-czerwiec 1940); szefa VI Oddziału Sztabu Naczelnego Wodza (lipiec 1940-grudzień 1941); dowódcy batalionu oficerskiego Brygady Szkolnej w Szkocji (grudzień 1941-wrzesień 1942); komendanta Wyższej Szkoły Wojennej (wrzesień 1942-marzec 1943); II zastępcy szefa Sztabu Naczelnego Wodza (październik 1943-lipiec 1944); zastępcy dowódcy 3 Dywizji Strzelców Karpackich, po demobilizacji osiedlił się w Londynie, w 1964 otrzymał stopień generała brygady, był wieloletnim prezesem Instytutu Józefa Piłsudskiego w Londynie.

97/ Jan Kazimierz Ciastoń (1896-1975), płk dypl., oficer służby stałej WP, m.in. zastępca szefa Oddziału II Sztabu Głównego WP, w czasie II wojny światowej m.in. przebywał w Wielkiej Brytanii, gdzie jakiś czas pozostawał bez przydziału w znanym obozie w Rothesay, a także był zastępcą w obozie oficerskim w Broughton, brak bliższych danych.

98/ Tadeusz Kobylański (1895-?), dyplomata, w MSZ od 1929, radca poselstwa w Bukareszcie (1929-35); od maja 1935 radca a od października 1935 wicedyrektor Departamentu Politycznego MSZ.

99/ Wacław Teofil Stachiewicz (1894-1973), gen., działacz Związku Strzeleckiego, podczas I wojny światowej w Legionach Polskich i Komendzie Głównej POW, w Polsce niepodległej szef Oddziału I i zast. szefa sztabu Dowództwa Okręgu Generalnego Warszawa; w wojnie polsko-bolszewickiej szef sztabu dowództwa armii rezerwowej, w latach 1923-28 wykładowca taktyki ogólnej w Wyższej Szkole Wojennej, od 1928 do 1932 dowódca 27 pp następnie dowódca piechoty dywizyjnej I Dywizji Piechoty Legionów; 1933-1935 dowódca 7 Dywizji Piechoty, od czerwca 1935 do sierpnia 1939 szef Sztabu Głównego Wojska Polskiego, podczas wojny obronnej szef Sztabu Naczelnego Wodza; później internowany w Rumunii, w latach 1940-43 przebywał w Algierii; 1943-45 bez przydziału wojskowego w Wielkiej Brytanii, po wojnie osiadł w Kanadzie.

100/ Aleksander Szulgin (Szułhyn Ołeksandr) (1889-1960), polityk ukraiński związany z partią radykalnych demokratów, początkowo związany z hetmanem Skoropadskim, sekretarz Spraw Międzynacjonalnych w Sekretariacie Generalnym Ukraińskiej Centralnej Rady (lipiec 1917 - styczeń 1918); stały delegat URL przy Lidze Narodów (listopad 1920-listopad 1921); minister Spraw Zagranicznych URL (1926), w 1927 osiadł w Paryżu, gdzie przewodniczył Najwyższej Radzie Emigracyjnej (1929-39), był szefem rządu (1939-40) i współwydawcą tygodnika “Tryzub”, w czasie okupacji Szulgin został aresztowany przez władze niemieckie za sympatyzowanie z francuskim ruchem oporu, po 1945 poświęcił się pracy naukowej, przewodniczył Ukraińskiej Akademii Nauk w Paryżu.

101/ Maxime Weygand (1867-1965), generał francuski, w czasie l wojny światowej szef sztabu F. Focha; w 1920 na czele misji francuskiej w Polsce; w roku 1923 wysoki komisarz w Syrii, od 1931 do 1935 wiceprzewodniczący Najwyższej Rady Wojskowej i generalny inspektor armii, od 1935 w stanie spoczynku, w roku 1939 mianowany naczelnym dowódcą wojsk francuskich na Bliskim Wschodzie, podczas niemieckiego ataku na Francję naczelny dowódca wojsk francuskich, zwolennik zawieszenia broni, po kapitulacji Francji minister obrony w rządzie Vichy, generalny delegat we francuskiej Afryce Płn., w 1941 aresztowany przez gestapo, w latach 1942-45 internowany w Niemczech, od 1931 członek Akademii Francuskiej.

102/ Przypis autora referatu: Opracowując niniejszy referat nie miałem pod ręką absolutnie żadnych źródeł, przeto mogą zajść drobne nieścisłości w datach i pominięcie niektórych elementów zarówno w treści, jak i na odcinku osobowym.

Podziękowania: Fundacja Orijentacja = www.abcnet.com.pl